Homoseks in het oude Rome was niet alleen gemakkelijk te vinden, het was een geaccepteerd onderdeel van het Romeins zijn – zelfs in het leger.
De Romeinen zagen niet dat homoseksualiteit zo slecht of zondig was. Maar ze bewonderden het ook niet helemaal. Hoewel ze niet noodzakelijk homoseksualiteit straften, keken ze neer op iedereen die de bottom was in homoseksuele relaties.
Er zijn aanwijzingen dat de Romeinse maatschappij seksualiteit zelfs niet zag als een spectrum zoals we dat vandaag doen. Ze stonden in wezen onverschillig tegenover seksuele geaardheid.
In plaats daarvan richtten ze hun vooroordelen op de onderdanige of vrouwelijke of de bottom in homoseksuele relaties. Ondertussen verdedigden ze de dominantie van tops of de persoon die de fucking deed.
En het is allemaal te danken aan de belangrijke rol van de klasse en slaven in de Romeinse samenleving. Omdat het volkomen acceptabel was voor een Romeinse man om seks te hebben met een man of vrouw – zolang hij de top was.
Vanwaar kregen Romeinse soldaten hun masculine attitude?
Dominantie was de kern van wat het betekende een Romein te zijn.
Tegen de tijd dat de eerste Romeinse keizer Augustus aan de macht kwam in 27 vGT, strekte de Romeinse heerschappij zich uit over de helft van de bekende wereld. Zich uitstrekkend van Syrië en Egypte in het oosten dwars door Noord-Frankrijk en Duitsland in het westen, Groot-Brittannië zou 70 jaar later onder keizer Claudius in de plooi komen.
Rome bereikte deze dominantie door eeuwen van meedogenloze oorlogen en de onderwerping van zijn buren, die de filosoof Friedrich Nietzsche aanduidt als ‘de wil tot macht’.
En deze machtsobsessie werd gevoerd onder alle delen van de Romeinse samenleving, vooral seks.
Meesters en slaven.
Met al dit nieuw veroverde land kwamen nieuwe onderwerpen en inzichten om te gaan gebruiken. En voor velen betekende dat een leven van slavernij. Romeinen kochten slaven om hun status te vergroten.
Als je op zoek bent naar een modern equivalent, kan het misschien grof zijn, maar bedenk hoe we vandaag de macht en invloed van een persoon beoordelen – door het aantal volgers dat ze hebben.
Romeinen deden hetzelfde, maar in tegenstelling tot onze volgers op sociale media, volgden Romeinse slaven hun meesters letterlijk. En om een slaaf te zijn, was het de wettelijke verplichting om te doen wat hun meester hen opdroeg.
Als ’top’ actieve partner handelen, ben je de ‘vrije’ man. Terwijl de man die geneukt werd, de passieve partner, de niet ‘vrije’ man als zijn slaaf.
En of het een seksuele situatie was of niet – de wil of zorg van de slaaf werd niet echt overwogen. De meester zou zijn eigendom gebruiken zoals hij het geschikt vond.
Louis Crompton suggereert in zijn boek Homoseksualiteit en beschaving dat Romeinse gay-relaties volledig gericht waren op deze dominantie in de master vs slaaf-dynamiek. Maar het wordt nog ingewikkelder als je billen ‘vrij geboren’ wordt – en dus geen slaaf bent. Dat kan op zichzelf een probleem zijn. Ze vonden dit niet noodzakelijk een schande, maar het werd niet zo breed geaccepteerd.
Het Romeinse leger werd ‘raar’ intiem.
De Romeinen gedroegen zich vaak op manieren die we vandaag ongemakkelijk of gênant vinden. Een voorbeeld is de manier waarop ze naar het toilet zouden gaan.
Of het nu op het fort was – of op patrouille – het Romeinse leger deelde gemeenschappelijke toiletten. Toiletten waren geen individuele kraampjes maar gemeenschappelijke banken met gaten erin. Je kunt vandaag nog een bijzonder beroemd voorbeeld van deze opstelling zien in een fort aan de muur van Hadrianus.
Maar natuurlijk waren Romeinse baden een andere gelegenheid om te pronken met je dominantie. En nee, het ging er niet alleen om te laten zien hoeveel centimeters je had. Mannen, in het bijzonder, zouden de gemeenschappelijke badhuizen gebruiken als sociale plaatsen en locaties om vergaderingen te houden en zakelijke deals te sluiten, samen met het algemeen bespreken van hun rijkdom.
Dat is natuurlijk wanneer ze zich niet uitkleden, baden, zweten, een massage krijgen of gewoon naakt rusten.
Baden was niet alleen een luxe, maar een noodzaak voor de Romeinse samenleving. En daarom hadden zelfs Romeinse legerfortten vaak vrij verfijnde badhuizen met warme en koude kamers.
Romantische homo-Romeinen bestonden ook.
Niet alle homo-relaties in die tijd waren uiteraard volledig eenzijdig. Latijnse literatuur uit de tweede en eerste eeuw BCE is bezaaid met homo-erotische gedichten. Ze zijn enthousiast over het verlangen naar liefde en passie, maar ook naar macht.
De dichter Catullus smeekt om kusjes te stelen van ‘Your sweet eyes, Juventus’ in zijn gedicht Onverzadigbaar. In feite verbreekt hij de conventie door zijn verlangen naar een jonge, vrijgeboren man te richten en niet naar een slaaf.
Tibullus neemt een soortgelijke liefhebbende benadering, waarbij persoonlijkheid en intellect boven schoonheid en seksualiteit worden geplaatst. In het gedicht ‘The Love of Boys’ praat hij over het wegrukken van een kus van zijn geliefde op het Italiaanse platteland om zijn genegenheid te winnen.
Keizer Hadrianus trotseerde de samenleving met zijn homoseksuele liefde.
Historisch gezien omvatte de meest opvallende homo-Romeinse relatie een Romeinse keizer.
Keizer Hadrianus was een keizer met conventies, voordat je zelfs maar bedacht dat hij homo was. In plaats van het rijk uit te breiden, trok hij de grenzen daadwerkelijk terug naar een meer verdedigbare positie. Dit paste niet bij de Romeinen – maar zorgde wel voor de veiligheid van het rijk.
Naast anti-expansie was hij ook heel open over zijn seksualiteit. En publiekelijk, hoewel zeer bescheiden, had hij een relatie met een jonge man genaamd Antoninus. Ze reisden samen door het rijk tijdens staatsreizen. Toen Antoninus stierf tijdens een bezoek aan Egypte, werd Hadrianus zo overweldigd door verdriet dat hij monumenten voor hem bouwde.
Maar zelfs nu was het historische schandaal van hun relatie niet omdat iemand ertegen was dat ze seks hadden. Het was eenvoudig omdat Hadrianus verliefd werd op zijn vriend. Het feit alleen al dat een aan de macht zijnde man romantisch verliefd was op zijn ‘inferieure’ mannelijke liefde, trotseerde de meester en de slaaf van de dynamiek.
En dat komt allemaal omdat de zeer patriarchale Romeinen vrouwelijkheid als zwakte zagen. Daarom werd ook overmatige ‘vrouwelijke’ romantische acties als zwak gezien.
De houding ten opzichte van homoseks veranderde toen het Romeinse rijk afnam.
Religie was een deel van de reden dat de hardline-homofobie de Romeinse maatschappij binnen sloop.
Een deel hiervan was een poging om het 1ste-eeuwse jodendom beter verteerbaar te maken voor de liberale Grieks-Romeinse lezers. Ze deden dit door te profiteren van de afkeer voor passieve en verwijfde mannen om anti-homostaat te introduceren.
Dit wordt gezien wanneer de Joodse filosoof Philo (30 – 40 CE) schreef:
‘Veel zwaarder dan [overspel] is een ander kwaad … het is een kwestie van niet alleen op de actieve maar ook op de passieve partners strijden, die zich wennen om de ziekte van de bevruchting te ondergaan, die lichaam en geest laten verspillen, en geen koolzuur achterlaten van hun mannelijke geslacht-aard om te solderen. ‘
Maar belangrijker was toen keizer Constantijn zich in 337 GT bekeerde tot het christendom op zijn sterfbed. Deze beslissing zou de religieuze identiteit van het Romeinse Rijk voorgoed veranderen.
Het bevestigde het idee dat er een seksuele en romantische chemie zou moeten zijn tussen een man en een vrouw, waardoor de acceptatie van homoseks tot nu toe verandert.
De historische schrijver Richard Blake legt in één essay uit hoe het altijd moeilijker werd om homoseksuele relaties te hebben in tijden dat de bevolking van de Romeinen aan het afnemen was. Maar gaat verder met te zeggen dat dit ook zo was toen het rijk zich agressief uitbreidde.
En dat komt omdat, voor de Romeinse beschaving die eeuwig vocht in bloedige oorlogen – een hoog geboortecijfer de sleutel was tot het voortbestaan ervan. Uiteindelijk was het de plicht van een Romeinse man om toekomstige soldaten te creëren om de uitbreidende grenzen van het rijk te versterken.
Dus als je maar je plicht deed om te zorgen voor nageslacht was wie je daarnaast nog neukte geen probleem voor de samenleving- zolang je de top was natuurlijk.
